Tekst: Jeanine Pothuizen
Driekwart van de Nederlanders maakt zich zorgen over de gevolgen van klimaatverandering, blijkt uit onderzoek van het Centraal Bureau voor Statistiek (CBS). Die breed gedeelde zorg is zo langzamerhand steeds duidelijker terug te vinden in de media: berichtgeving over milieu en klimaat is mainstream geworden. Wat daarbij echter elke keer weer opvalt, is een tweedeling in die berichtgeving die niet klopt en ons bovendien in de weg zit.
Steeds opnieuw lezen, horen en zien we enerzijds over de verantwoordelijkheden van de mens in de rol van burger en consument, en anderzijds over organisaties in de rol van vervuiler, beleidsmaker en beslisser. Maar we zien het belangrijkste puzzelstukje over het hoofd: de mens als professional.
Draaideurdenken
Wat we blijkbaar helemaal uit het oog verloren zijn, is dat er in al die organisaties en bedrijven burgers en consumenten werken. Mensen die zich in overgrote meerderheid zorgen maken over de gevolgen van klimaatverandering. Wonderlijk toch, die vermeende scheiding tussen rollen? Alsof we als consument iemand anders zou zijn dan als mens, of als burger. En alsof organisaties een soort ongrijpbare, zelfsturende entiteiten zouden zijn die anonieme, willoze mensen absorberen en plannen en besluiten afscheiden.
We denken blijkbaar dat we, wanneer we de draaideur van ons kantoor in stappen, de jas van ons eigen ik verruilen voor de jas van de professional. En dat we met die professionele jas aan onbevooroordeeld en waardenvrij horen te praten. Als beleidsambtenaar, als expert, als adviseur of als leidinggevende. Maar je professioneel gedragen is iets anders dan je eigen zorgen en waarden loslaten.
De kracht van de context
Als klimaatpsycholoog en verandercoach kom ik ze steeds vaker tegen: mensen in alle geledingen van organisaties, die juist (of vaak: óók) in hun werkomgeving het roer willen helpen omgooien. Die zich bewust zijn van de klimaatimpact van hun bedrijf en constructieve ideeën hebben over het ombuigen daarvan. Of die het thema ten minste willen agenderen. In de praktijk blijkt dat lastig. Als professional bevind je je meestal in een context waar duurzame keuzes eerder uitzondering zijn dan regel.
Daar komt bij: de psychologie leert ons dat we 95 procent van onze besluiten onbewust nemen. Vrijwel altijd is de context leidend in de keuzes die we maken. Op ons werk functioneren we weliswaar meer bewust; toch zal de context nog zwaar meewegen. En zolang die context duurzaamheid niet op nummer één heeft staan, is het een uitdaging om het onderwerp op de agenda te krijgen. In de heersende organisatiecultuur is er vaak nog geen ruimte voor duurzame keuzes. Sterker nog, soms zijn duurzame keuzes strijdig met de huidige ambities en doelstellingen en word je er als professional in negatieve zin op aangesproken als je een duurzaam voorstel doet.
Lef en vertrouwen
Gedrag, en dus ook plannen, overleggen en besluiten, wordt bepaald door drie factoren: motivatie, capaciteit en context. Als de context niet-stimulerend is op het vlak van duurzaamheid, vraagt het dus meer motivatie en capaciteit om een andere aanpak voor het voetlicht te krijgen.
Mijn oproep is dan ook: ga als professional het gesprek aan. Ook al is dat niet vanzelfsprekend in jullie organisatiecultuur. Dat vraagt lef, maar je kunt erop vertrouwen dat er meer collega’s zijn die, net als jij, duurzame keuzes in het werk willen maken. Vertel je collega’s wat jij diep in je hart belangrijk vindt en waarom. Met een open gesprek kan je veel in gang zetten, merk ik keer op keer. De kans op daadwerkelijke verandering is een stuk groter als je je uitnodigend opstelt. Doe eens een constructief duurzaam voorstel. Luister naar de reacties. Verwacht niet direct een juichend ‘JA’, maar kijkt naar wie wel positief reageert of stil blijft. Zoek hen op en doe de volgende keer samen een voorstel. Zo bouw je stapje voor stapje aan de agendering van, en het gesprek over, duurzame keuzes in het werk.
Koffiemok of core business?
En, als je eenmaal zover bent: kijk vooral ook verder dan de meeneem-mok en het fietsenplan. Sympathieke stappen, maar we kunnen het ons niet meer permitteren om daarin te blijven hangen. Bedrijven zijn geneigd om zich, zodra er een eerste sprankje duurzaamheidsbewustzijn opkomt, eerst en vooral te richten op bijvoorbeeld het eigen energiegebruik en het woon-werkverkeer van medewerkers. Oók van belang, maar de uitstoot van goederen en diensten, van de core business, is in alle gevallen vele malen groter. Dat kun jij, als professional met breed gedeelde mensenzorgen, op de agenda zetten. Wat een kans!
Verder lezen?
Zeven tips voor een goed gesprek over klimaatverandering