Tekst: Judith Brouwer
De feestdagen komen er weer aan. Voor sommigen is dat synoniem aan gezellig met familie samenkomen rondom een feestelijk gedekte en overdadig gevulde eettafel. Voor anderen voelt de jaarlijkse sessie als een verplichting en is het een recept voor irritaties en meningsverschillen.
Maak jij als één van de eersten in je familie klimaatvriendelijker keuzes, dan liggen klimaatdiscussies op de loer: je bent net vegetariër geworden, maar je gastvrije schoonmoeder wil vasthouden aan haar traditionele kerstmaal waarin vlees een hoofdrol speelt. Of je weet inmiddels hoe groot de impact van spullen is, maar de berg cadeaus onder de kerstboom lijkt alleen maar te groeien.
Klinkt dit herkenbaar en weet je niet of en hoe je het gesprek erover moet aangaan? Lees verder, we hebben een paar tips voor je.
Dik word je tussen oud en nieuw en kerst
Het eerste advies klinkt misschien raar, maar weet je, je mag klimaatgesprekken met kerst en oud en nieuw ook gewoon laten liggen. Want, zoals Manu Busschots, de oprichter van KlimaatGesprekken, zegt: ‘Dik word je tussen oud en nieuw en kerst en niet tussen kerst en oud en nieuw.’ Oftewel: er zitten naast de feestdagen nog zo’n 360 dagen in het jaar en die hebben per saldo veel meer impact. Bovendien is de kans groot dat er meer en betere gelegenheden komen om over persoonlijke keuzes en zware thema’s te beginnen dan de periode waarin iedereen het gezellig wil houden en aan tradities hangt. Dus als er situaties zijn waar je eigenlijk iets over wilt zeggen, kijk dan of je het kunt opschorten tot na kerst.
Mocht je dat echt niet willen: begin er dan over als er nog keuzes gemaakt kunnen worden. Als er al een grote pan met draadjesvlees staat te sudderen en er ligt een overdaad aan cadeaus onder de kerstboom, heeft het niet veel zin meer om aan te kaarten dat het wel wat minder kan. Op dat moment is iedereen vooral nieuwsgierig of het eten lekker wordt en wat er in de pakjes zit. Grote kans dat een kritische noot dan tot een verdedigende reactie leidt.
Pijlers van een goed gesprek
Of je het onderwerp nu zelf aankaart of dat het zich aandient: probeer de volgende pijlers van een goed gesprek in gedachten te houden. Ze helpen je om de sfeer goed te houden, ook al zijn jij en je gesprekspartner het totaal niet met elkaar eens.
Luisteren & doorvragen
Gesprekken blijven langer prettig als je interesse toont in de ideeën van de ander, in plaats van dat je je eigen visie opdringt. Dus toon empathie, incasseer, bied steun en oordeel niet. Wat is voor de ander belangrijk als je samen een gezellige tijd wilt hebben? Is het traditionele vleesgerecht cruciaal voor het hebben van een fijne kerst en zo ja, vraag door: wat zit daar achter?
Accepteer ambivalentie
Besef dat we allemaal gemengde gevoelens hebben en worstelen met innerlijke conflicten. Je kunt je eigen dilemma’s opwerpen: ‘Ik vind het altijd hartstikke gezellig en leuk om cadeautjes te geven en krijgen, maar soms denk ik: ik heb alles al. En met duurzaamheid in gedachten, denk ik al helemaal dat het wel een tandje minder kan. Aan de andere kant: als we helemaal geen cadeautjes meer doen, dan zou ik het ook missen. Hoe denken jullie daarover?’
Weerstand
Zelfs al houd je de pijlers in gedachten, de kans bestaat dat je bij je gesprekspartner op weerstand stuit. Dit betekent niet automatisch dat hij/zij zich geen zorgen maakt over klimaatverandering. Weten is alleen iets anders dan doen. Het is heel menselijk dat we in de ontkenning schieten of problemen afzwakken om onszelf te beschermen tegen de impact van pijnlijke feiten. Dat beschermingsmechanisme voorkomt dat we té angstig worden. Jammere bijkomstigheid is dat het ons verblindt en actie in de weg staat. Maar goed, als je neef de ernst van de situatie ontkent, probeert hij zichzelf misschien wijs te maken dat er niets aan de hand is, zodat hij zijn leven ook niet hoeft om te gooien.
Begrip
Probeer erachter te komen waar iemands weerstand vandaan komt. Misschien wil je oom wel graag wild op het kerstmenu, omdat hij nou eenmaal gewend is dat klaar te maken en niet goed weet hoe hij de tafel en jullie magen anders feestelijk moet vullen. En het ís toch ook schattig om die blije kindergezichtjes te zien als ze hun cadeaus uitpakken? Sommigen hechten bovendien meer waarde aan tradities; als er één maand is waarin dat duidelijk wordt, is het december wel.
Als je beter begrijpt waarom je gespreksgenoten (in jouw ogen) zo weinig tegen klimaatverandering doen, is de kans op een constructief klimaatgesprek groter. Andersom werkt het trouwens ook: dat zij jou beter begrijpen als je uitlegt wat klimaatverandering met je doet en waarom je (in hun ogen) ‘leuke dingen laat’ of ‘jezelf niets meer gunt’. Dan kun je elkaar vragen stellen en samen naar oplossingen zoeken, in plaats van dat je elkaar aanvalt op gedrag. Dikke kans trouwens dat je zelf ook niet perfect bent.
Goede verhoudingen
‘Mensen vergeten vaak wat je ze hebt verteld, maar niet hoe je ze hebt doen voelen’, zegt Manu Busschots. De kans dat je ergens tussen oud en nieuw en kerst open, eerlijk en ontspannen over je zorgen kunt vertellen, is groter als de verhoudingen goed zijn. Je hebt er meer aan als ze zich herinneren dat je met jou luchtig, leuk of in ieder geval empathisch over klimaatverandering kunt praten, dan wanneer je je gelijk hebt proberen te halen, en iedereen opstandig achterbleef.
Neem anders in plaats van een klimaatpreek je favoriete vega(n) gerecht of borrelhapjes mee. Of maak je familieleden blij met boeken/spelletjes/spullen die jij niet meer nodig hebt. Dan draag je zonder ingewikkelde discussies toch goede ideeën aan, en plant je wie weet zelfs een zaadje voor toekomstige, duurzamere keuzes.
Fijne, gezellige en zo duurzaam mogelijke feestdagen gewenst!
Wil je meer gesprekstips ontvangen? Dan is de e-course Klimaatgesprekken voeren iets voor je. Daarin komen situaties aan de orde met verschillende gesprekspartners (van kinderen tot politici) en in uiteenlopende contexten (op het werk, of online op social media), geïllustreerd met veel concrete voorbeelden. Je kunt het zien als verdiepende aanvulling op onze huiskamerworkshopreeks. Deze 6-delige online cursus gaat op 6 februari 2020 weer van start, dus meld je aan als je interesse hebt. Dan krijg je meteen een welkomstmail met informatie over de vier andere pijlers van een goed klimaatgesprek.