Blog: Rouwen om het klimaat is nodig om de grootste crisis van ons leven het hoofd te bieden

25 augustus 2022

tekst: Maarten Hoogslag

Limburgers die hun huis zagen onderstromen kunnen er niet meer omheen. Net zomin als de inwoners van India die met 50 graden de vogels letterlijk uit de lucht zien vallen. Bosbranden in Bretagne, achtendertig graden in Siberië en ontdooiende permafrost. De klimaatcrisis is een feit. Wie sceptisch is, moet het meest recente IPCC-rapport maar eens lezen.

Toch lijkt lang niet iedereen doordrongen van de ernst van de situatie. Dat komt vooral doordat het menselijk brein slecht is toegerust voor problemen die anderen treffen of zich geografisch op afstand of in de verre toekomst voordoen. Voor veel Nederlanders zijn de gevolgen van de klimaatcrisis nog niet zo zichtbaar. Dat de biodiversiteit de afgelopen jaren drastisch verminderd is, valt ons niet op. We associëren de zon nog steeds met een lekkere stranddag. En onze dijken houden het voorlopig nog wel. Of willen we er gewoon niet aan?

‘Het valt allemaal wel mee’, denken we, of: ‘Het ligt aan de industrie, als individu begin je niks’. We bagatelliseren, duwen weg of schieten in de weerstand. Een logische zet van ons brein, want laat je tot je doordringen wat er speelt, dan liggen angst, paniek en moedeloosheid op de loer.

En toch is het essentieel om wél te doorvoelen! Om lef te tonen, een keuze te maken en tot je door te laten dringen wat we inmiddels al verloren hebben. Breng de moed op om te rouwen om nu al gemiddeld 1,2 graden opwarming, te rouwen om overstromingen en bosbranden en hun slachtoffers, te rouwen om het uitsterven van planten en dieren. Te rouwen om een aarde die we zoveel kwetsbaarder achterlaten voor onze kinderen.

Rouw heeft jou persoonlijk en ons als mensheid namelijk heel veel te bieden. Als je durft te doorvoelen wat er al verloren is gegaan, schept dat ruimte voor de overgang naar een andere houding, wat keihard nodig is. Dit zijn de vier manieren waarop rouwen om het klimaat die verandering in gang zet.

De positieve gevolgen van klimaatrouw

  1. Rouw zorgt voor een besef van rijkdom

Je realiseert je pas hoe waardevol of bijzonder iets is, als het verdwijnt of dreigt te verdwijnen. Rouw is een dankbaarheidsoefening voor wat er ooit was. Tijdens een rouwproces verruil je een prettige illusie voor de werkelijkheid, het drukt je met je neus op de feiten: zo belangrijk is of was dit voor mij.

Het is een paradox: het gewone wordt bijzonder op het moment dat het dreigt te verdwijnen. Iedereen die weleens ‘gewoon’ een kopje koffie heeft gedronken met iemand die ongeneeslijk ziek is, weet precies wat ik bedoel. Als je beseft hoe kwetsbaar onze natuur is, wandel je met een heel andere blik door het bos en geniet je volop van wat er nog wél is. Rouw dwingt je om je te verhouden tot het (dreigende) verlies en doet je beseffen wat je ervoor over hebt om het te behouden.

Pas als je tot je laat doordringen hoe erg het is dat iets verdwijnt, ontdek je hoe bijzonder het eigenlijk is.

  1. Rouw vergt moed, maar genereert ook moed

Uit onderzoek blijkt dat verreweg de meeste Nederlanders (met name jongeren) zich zorgen maakt over het veranderende klimaat en de gevolgen voor onze aarde. Toch parkeren we deze gedachten in een hoekje van ons brein. Er is moed voor nodig om angst recht in de ogen te kijken. Maar het bijzondere is dat wanneer je het doet, dat juist moed genereert! Ga het rouwproces aan en je zult merken dat er strijdbaarheid in je naar boven komt en dat je wat er nog is zult willen beschermen.

Pas als je tot je laat doordringen hoe erg het is dat iets verdwijnt, ontstaat de wens het te voorkomen, of er zo veel mogelijk goeds tegenover te stellen.

Beseffen wat er allemaal op het spel staat verhoogt je actiebereidheid. Als je durft te rouwen, is de kans groter dat je je leefstijl aan wilt passen. Een half uurtje aan de laadpaal voor driehonderd elektrische kilometers extra is dan niet meer zo’n opgave. Misschien ga je anders stemmen of koop je je groenten voortaan lokaal. Het zijn keuzes die in eerste instantie weliswaar als een offer kunnen voelen, maar uiteindelijk vaak als zingevend worden ervaren.

Als bonus krijg je door te handelen een zekere controle terug. En vergis je niet: alle individuele keuzes bij elkaar opgeteld kunnen uiteindelijk leiden tot een verlaging van 84% van de wereldwijde CO2-uitstoot!

  1. Rouw leidt tot verbinding

Rouw brengt herbezinning: hoe wil ik verder? Op het moment dat jij voor jezelf durft te erkennen wat er gaande is, kun je ook een gesprekspartner voor anderen zijn. ‘Zo willen we niet verder, wat moet er veranderen om de transitie aan te gaan? Wat kan ik bijdragen en hoe keren we gezamenlijk het tij?’ Ga in gesprek, deel je angst en steun elkaar zodat er een lotsverbondenheid ontstaat in de gevoelde noodzaak om met z’n allen in actie te komen, stappen te zetten. Dan kunnen verbinding en een gevoel van zingeving een positief gevolg zijn van klimaatrouw.

Ik zie vaak dat wie de diepte van rouw weet te aanvaarden, ook steun kan voelen. Dat die als een regenboog verschijnt aan wie de pijn durven toe te laten en met anderen durven te delen. Dat zij de schoonheid van de geraaktheid ontmoeten in de ander en de waarde van een luisterend oor ervaren. Contact binnen de rouw brengt de regen en de regenboog bij elkaar.

Pas als je niet wegkijkt van de regen, kun je bij een beetje zon de regenboog zien verschijnen.

  1. Klimaatrouw helpt je in een breder rouwproces

Als je leert rouwen om het klimaat krijg je meer zicht op je eigen rouwstijl. Misschien kom je erachter dat je ook op andere gebieden in je leven stappen kunt zetten. Misschien kun je een keer het graf van je ouders bezoeken. Iemand laten weten hoeveel diegene voor je betekent. De rouw van het ene proces kan de rouw van het andere proces verder helpen. Ga je deze processen aan, dan vind je vaak herbezinning, dankbaarheid en liefde voor je omgeving.

Pas als je een verlies dat je liever niet wilt aankijken toch aankijkt, ontdek je dat rouw meerdere positieve kanten kent.

Vier positieve gevolgen van klimaatrouw. Reden genoeg om er eens rustig voor te gaan zitten! Verdiep je in de toestand van onze planeet, besef dat het geen ver-van-m’n-bedshow is. Wees eerlijk en durf te doorvoelen wat de consequenties kunnen zijn, voor jouzelf en de generaties na jou. Stap in het diepe en merk dat je blijft drijven.

 

Senior klimaatcoach Maarten Hoogslag heeft een praktijk voor lichaamsgerichte psychosociale begeleiding en is communicatietrainer. Hij heeft zich verdiept in rouw- en verliesbegeleiding, speciaal rondom ecologie en klimaat, en in weerbaarheid, opvang en nazorg na schokkende gebeurtenissen. Dit blog verscheen ook op zijn eigen website, waar je meer informatie vindt over klimaatrouw

Lees ook: Rouwen om een veranderende wereld

Terug naar alle blogs