Klimaatverandering is slecht nieuws: het leventje zoals we dat kennen wordt bedreigd. Klimaatverandering is schuldig nieuws: het wordt veroorzaakt door ons mensen.
En niets is menselijker dan dat we ons niet slecht of schuldig willen voelen.
Dus klikken we soms liever weg als er nieuws is over klimaatverandering. Dat geeft steeds meer een knagende onrust. Want wegkijken werkt nauwelijks meer, nu klimaatontwrichting geen voorspelling meer is, maar realiteit. Ook in Nederland in 2016: grote hagelbuien die oogsten doen mislukken, hitte en hoosbuien die we niet gewend zijn en een extreem droge septembermaand. En wie over de grenzen kijkt zag nog veel meer: klimaatvluchtelingen uit Syrie bijvoorbeeld. Dit is nu. En dan zitten we nu ‘nog maar’ op 1 tot 1,5 graden opwarming.
Poeh, tot zover de zware kost, voel je hem?
Een andere manier om van die zware kost, of het schuldig voelen, af te komen, is boos schoppen naar anderen: het bedrijfsleven dat maar blijft vervuilen of het kabinet dat krachtig klimaatbeleid mist. Natuurlijk, die partijen hebben invloed op hoe klimaatvriendelijk we onze samenleving maken. Sterke invloed. Maar Trump, die klimaatverandering een hoax noemde, krijgt geen podium zonder stemmers. En Shell krijgt geen druppel benzine verkocht, zonder kopers aan de pomp. Schoppen doet ons beter voelen, omdat we in ieder geval actie verbinden aan onze emotie en zorgen. Maar de schop mist zijn doel: fossiele bedrijven of het kabinet wijzigen nog geen koers. En dus kan het resultaat van schoppen onbevredigend voelen. Daar komt bij dat schoppen en schreeuwen wel oplucht (zeker als we het samen doen), maar ons niet vervult met positieve gevoelens.
Het is, zoals Al Gore al zei, een ongemakkelijke waarheid. We zitten allemaal in hetzelfde schuitje: dragen allemaal een verantwoordelijkheid. En alle rapporten wijzen dezelfde kant op: de veranderingen zijn mega-groot, maar wel haalbaar, als iedereen in beweging komt (McKinsey, Urgenda).
Er zijn meer manieren om ons lichter te voelen en gelukkig hoeven we zo’n enorme maatschappelijke verandering niet voor het eerst te doen. We kunnen te rade gaan bij leiders van grote veranderingen in de vorige eeuw en bij de emotieleer om effectief te zijn en ons goed te voelen. Want aan een uitgeputte veranderaar heeft de wereld weinig. De emotieleer vertelt ons dat schoppen zonder effect uitput. En dat we energie krijgen van optimisme, het gevoel van invloed en samen dingen aanpakken. Gandhi leidde zijn verandering met ‘be the change you want to see’. Martin Luther King zei: ‘darkness cannot drive out darkness. Only light can do that. Hate cannot drive out hate. Only love can do that.’ Het geeft energie om ons te richten op het licht van de klimaatcrisis: de noodzakelijke verbouwingen geven de kans voor een nieuwe, prachtige en oneindig houdbare samenleving.
Het voorgaande geeft inspiratie om samen aan de slag te gaan, op een positieve manier die inspireert. Boosheid opent een klimaatdebat. Debat zorgt meestal voor verdieping van de loopgraven. In het klimaatgesprek kunnen we begrip tonen en krijgen, ook voor onszelf.
Want de eerste klimaatactivist die de afgelopen jaren niet in een auto of zelfs vliegtuig zat, geen kleding of spullen kocht, geen vlees at, of een warme douche nam of c.v. ketel aanzette, moet ik nog tegenkomen. Dat geeft niet: we hoeven niet perfect te zijn om te werken aan een klimaatvriendelijke samenleving. En het besef dat mensen met hele goede intenties onbedoeld ook klimaatschade veroorzaken, maakt hopelijk mild. We kunnen door ons eigen leven begrijpen dat verandering moeilijk is. En dat de samenleving zo doordrenkt is met fossiele en andere bronnen van CO2-uitstoot dat we niet zomaar klimaatvriendelijker gaan leven, bedrijven leiden, of regeren.
Het kan wel, maar vraagt soms eerst informatie, geduld, geld, samenwerking, lef, omgaan met verlies, creativiteit, et cetera. Laten we onderzoeken met elkaar wat nodig is voor de grootste uitdaging van onze tijd. Want dat verandering nodig is, blijft een ongemakkelijke waarheid.
Wil jij dat in je eigen leven onderzoeken? Wees welkom bij een klimaatgesprekken groep.