Is het glas halfvol of halfleeg? Is het vijf voor 12, 2 voor 12, of al na 12 uur, om klimaatverandering op de aarde nog tegen te gaan? Gaan we Parijs halen, of gaan we Parijs winnen? Het zijn allemaal frames… Framing is een belangrijk onderdeel van de klimaatpsychologie. Framing gaat om het kiezen van woorden en beelden die een bepaalde kleuring aan en perspectief op iets geven. Het frame beïnvloedt wat de ontvanger van een boodschap geneigd is ervan te vinden of ermee te doen. Daarom is het goed om stil te staan bij dit fenomeen. Hoe kun je framing gebruiken zodat meer mensen en partijen klimaatvriendelijke keuzes maken? Wat zijn veelgebruikte frames bij klimaatverandering en wat is het effect ervan? Op het einde van dit blog vragen we je naar jouw beste frame om in actie te komen of blijven.
Twee andere aspecten van klimaatpsychologie zijn nudging en emoties. Daarover lees je in meer in de volgende blogs, die je ook via onze nieuwsbrief kunt volgen.
Doelwit
Klimaatverandering is vanaf de start doelwit geweest van framing. Het woord doelwit gebruik ik nu als framing: het is oorlogstaal, en roept de associatie op dat partijen het probeerden aan te vallen. Dat valt ook wel met enige redelijkheid te zeggen, als je ziet dat er nu rechtszaken in de Verenigde Staten worden gevoerd over de publieke en politieke campagnes van oliebedrijven. Terwijl zij wisten van klimaatverandering, beweerden zij in dezelfde periode het tegendeel, of zaaiden zij twijfel hierover.
Consumptie
Dit filmpje van het de Verenigde Naties sluit af met ‘consume with care’. Prachtig filmpje, maar doordrongen van een frame: mensen worden benaderd als consument, wat heel anders is dan mensen benaderen als burger. Een burger kan er ook voor kiezen om zich niet als ‘consument’ te gedragen. Verbruiken en kopen zijn de associaties die bij consumptie hoort. Heel vaak wordt gezegd: het consumentenvertrouwen is gezakt, als iets slecht. Of ‘het gaat slecht met de economie, omdat de consumptie achterblijft bij verwachtingen.’ Dat geeft een web van betekenissen rondom het woord consumptie waar moeilijk uit te komen is. Is het uitlenen van je spullen aan de buurman consumptie? Is het aanbieden van een wandeling met je vrienden als cadeau in plaats van het kopen van spullen consumptie? Is het huren van een deelauto consumptie? Kortom, zijn klimaatvriendelijke keuzes wel te associëren met consumptie?
Klimaatverandering en klimaatontwrichting
Het frame waar het allemaal mee begon was natuurlijk ‘global warming’. Dat veranderde naar ‘climate change’, ‘klimaatverandering’. In het Nederlandse taalgebied zie je langzaam dat naast klimaatverandering ook steeds vaker ‘klimaatontwrichting’ gebruikt wordt. Klimaatontwrichting roept hele andere beelden en gevoelens op dan klimaatverandering. Verandering kan ook goed zijn, warmer weer is niet per se slecht. Maar het woord ‘ontwrichting’ associeert met uit balans zijn, een situatie die niet gewenst is en moeilijk te repareren. Wat nog wel buiten beeld blijft bij dit frame, is dat het bij het terugdringen van de CO2-uitstoot niet alleen gaat over verandering van weer, maar dat CO2 ook zorgt voor verzuring van de oceanen.
Ingenomen posities
Ook de bekendheid van een frame is van belang. Sommige woorden horen we zo vaak, dat de reactie erop bewust of onbewust al klaarstaat. Alleen al daarom is het goed om je bewust te zijn van frames en woorden. Want als je voor het eerst ergens van hoort, denk je nog: wat wil of moet ik ermee?. Bij de tweede keer denk je misschien: o ja, hoe zit het nu precies? Ik zou daar nog iets mee doen. En de keren daarna wordt het al snel “zus en zo vind ik ervan.’ En klimaatverandering of duurzaamheid is typisch zo’n onderwerp waarvoor dat risico van ‘ingenomen posities’ geldt. De gemeente Leiden heeft in dit licht een interessante keuze gemaakt. In een campagne verkondigt Leiden haar duurzaamheids- en klimaatambities met de woorden: “Leiden gaat goed” . Positief en nieuw.
Cijfers of moraal?
Een ander frame is het zien van de transitie naar een klimaatvriendelijke samenleving als een cijfermatig verhaal of als een moreel verhaal. Vanuit klimaatactivisten (ook een frame overigens, je kunt ook zeggen ‘bezorgde burgers’) zijn climate justice en system change bekende termen. Dit zijn morele frames. Vanuit de tegenstanders van bijvoorbeeld een windmolenpark gaat het vooral over de kosten, of de horizonvervuiling en niet over de normen of opbrengsten. Als je de energietransitie wilt versnellen is het goed om niet mee te gaan in een kosten-batenframe alleen, want dat onderdrukt andere waarden en afwegingen. Maar dan nog is een kostenframe soms heel beperkt neergezet. Zijn het de kosten van het neerzetten van een windmolen, of tellen ook de kosten mee van het opruimen van stormschade, of het verhogen van dijken of voedselprijzen door klimaatverandering? Of gaat windmolens neerzetten over een democratisering van de energievoorziening van marktpartijen naar burger coöperaties en van twijfelachtige regimes naar Nederland?
Helemaal interessant is dat klimaat ook een links of rechts frame krijgt. Zo kopte de Volkskrant onlangs nog ‘linkse klimaatwet…’, terwijl klimaat ons natuurlijk allemaal raakt. Iedereen eet voedsel, ademt schone lucht of voelt zwoele nachten of stormen.
Duurzaamheid
Tot slot is het woord ‘duurzaamheid’ wellicht nog het belangrijkste frame. Dit frame lijkt zijn ware betekenis verloren te hebben: dat iets niet kan voortbestaan als je het niet duurzaam doet. En in het geval van klimaatverandering: dat het ook nog urgent is, voordat het voortbestaan onomkeerbaar verloren is. Duurzaamheid had tot nu toe bij bedrijven of mensen nog de associatie van ‘leuk of belangrijk voor ‘erbij’’. Geven om het milieu, het klimaat of duurzaamheid klinkt heel anders dan geven om ‘toekomstbestendigheid, houdbaarheid van de huidige manier van leven, crisisbestendig maken of gaan voor een eerlijke samenleving.’
Alternatieven
Het is tijd voor een beter frame voor duurzaamheid, welk woord of frame van woorden vat de betekenis van iedereen die zich inzet om klimaatverandering tegen te gaan en een inspirerende toekomst zelf te starten? Wie heeft een idee? Welk woord vind jij het beste uitdrukken waar klimaatvriendelijke keuzes over gaan? Vertaal klimaatverandering eens naar je eigen leven en werken. Soms gebruiken mensen de ‘energietransitie’. Dit geeft iets aan van de grootsheid, maar laat nog veel keuzes buiten beeld. Waar kom je op uit? Wat activeert, wat demotiveert? Laten we in gesprek gaan…inspireer ons met jouw idee, als comment op LinkedIn, of via onze facebookgroep of natuurlijk in onze workshops!