Wist je dat je ook met je mes en vork een verschil kan maken voor het klimaat? “Less meat = less heat” is een veelgebruikte slogan van mensen die het klimaat een warm hart toedragen. Dat zit zo: het eten van vlees is een heel inefficiënte manier om met voedsel (en landbouwgrond) om te gaan. Dieren krijgen gedurende hun leven veel soja en granen te eten: wel driekwart van de landbouwgrond wereldwijd wordt gebruikt voor veevoer. Als de dieren worden geslacht, levert dat naar verhouding maar een kleine hoeveelheid voedsel op. Zou je die soja en granen direct eten in plaats van het aan vee te voeren, dan zou er veel minder landbouwgrond nodig zijn om iedereen te kunnen voeden. Daarnaast is het ook nog zo dat veevoer vaak van het ene naar het andere continent wordt vervoerd én dat vee, met name de koe, zelf veel broeikasgassen uitstoot door het uitboeren van methaan, een broeikasgas dat veel sterker is dan CO2. Minder vlees eten, wat uiteindelijk zou leiden tot minder vee, heeft dus een grote invloed op het klimaat. Het is zelfs zo dat wanneer alle Europeanen vegetarisch zouden eten (geen vleesproducten en eieren), de EU al vóór 2020 de helft van haar milieudoelstellingen zou behalen.
Wat maakt eten klimaatvriendelijk? Zoals je hierboven zag, is vegetarisch eten minder belastend voor het klimaat dan vlees. Toch gaat dit niet altijd op. Daarnaast wordt de klimaatvriendelijkheid van voedsel niet alleen bepaald door wát je eet, maar ook hoe het gemaakt is, waar het vandaan komt en hoe het is verpakt. We geven vijf vuistregels voor de klimatariër.
1. Beter kipfilet dan kaas (= stiekem koe)
Over het algemeen geldt dat vlees meer klimaatimpact heeft dan plantaardig eten. Toch is een sneetje kipfilet klimaatvriendelijker dan een (vegetarisch) plakje kaas op de boterham. De reden is dat kaas van de koe komt: koeien zijn naar verhouding veel belastender voor het klimaat dan kippen omdat ze meer eten, meer grond nodig hebben én veel methaan uitboeren.
Als je voedsel van de koe met elkaar vergelijkt, is kaas veel minder belastend van rundvlees: een koe geeft duizenden liters melk (waar je vervolgens kaas van maakt), terwijl je hem maar één keer kunt slachten. Omdat de hoeveelheid voedsel en uitgeboerd methaan voor een koe hetzelfde blijft, is het rundvlees naar verhouding veel belastender: voor 1 kilo rundvlees is wel 6 tot 8 kilo graan nodig!
Vergelijken we kaas met kippenvlees, dan is een kip zoveel minder belastend voor het klimaat dan een koe, dat je nog beter kipfilet kunt eten dan kaas! En net zoals kaas of melk minder belastend is dan rundvlees, zijn eieren ook weer minder belastend dan kippenvlees.
Wil je het nog preciezer weten? Kijk dan eens naar onderstaande tabel.
2. Hoe is het eten gemaakt?
Ook de verwerking van voedsel geeft klimaatimpact. Een kant-en-klaar pakje met veel verschillende ingrediënten is vaak in een fabriek gemaakt, wat relatief veel energie kost. Al die ingrediënten zijn vaak ook nog eens vervoerd vanaf allerlei leveranciers. Klimaatvriendelijk, gezond en lekker gaan hierin eigenlijk hand in hand: als je verse ingrediënten koopt, die je zelf samenstelt tot een maaltijd, dan verlaag je je klimaatimpact. Kant-en-klaar- en diepvriesmaaltijden hebben juist een hoge klimaatimpact.
3. Hoeveel energie kost de verpakking – en hoe vaak?
De grootste klimaatimpact van verpakkingen komt voort uit het soort verpakkingsmateriaal dat is gebruikt. Ook maakt het natuurlijk uit of het materiaal hergebruikt kan worden. Zo kost glas best veel energie om te maken, maar kan vaak goed hergebruikt worden. Niettemin kost ook het hergebruiken wel de nodige energie, dus het blijft belangrijk om te letten op welk soort verpakkingsmateriaal is gebruikt. Kortgezegd hebben aluminium, staal en glas een hoge impact, terwijl papier, karton en plastic een lage impact hebben.
4. Hoe kwam het hierheen?
Niet alleen de kilometers tellen voor de klimaatimpact, maar ook het vervoermiddel. Zo komen bananen en linzen vaak met schepen in grote hoeveelheden tegelijk, terwijl aardbeien of andere ‘versgoederen’ per vliegtuig komen in kleinere hoeveelheden. Dat geeft een veel hogere klimaatimpact. Voedsel dat met korte-afstandsvluchten is vervoerd heeft de hoogste impact, terwijl bulktransport op een schip de laagste impact heeft. Het verschil hierin is erg groot: per 1.000 kg voedsel dat 1 km vervoerd wordt, is dat bij vliegen 1360 gram en bij het schip 4 gram CO2!
Is hier nog chocolade van te maken?
Het lijkt in eerste instantie allemaal best ingewikkeld, maar als je naar bovenstaande punten kijkt, zie je dat de klimaatimpact eigenlijk wordt bepaald door vier dingen:
- verbouwen (hoeveel landbouwgrond was er nodig?)
- verwerken (hoeveel energie was er nodig voor de productie?)
- verpakken (de materiaalsoort en hoe goed het hergebruikt kan worden)
- vervoer (de afstand, maar met name het vervoermiddel)
Dit zijn dus vier zaken om op te letten als klimatariër. Maar ze tellen niet allemaal even zwaar: driekwart van de impact komt door het verbouwen en verwerken. Voor een gemiddelde boodschappenmand aan voedsel geldt dat wát je eet (verbouwen: 45%) en hoe dit verwerkt is (verwerken: 28%) er echt het meeste toe doet. Waar je eten vandaan komt (vervoer: 19%) en hoe het verpakt is (verpakking: 7%) maakt ook verschil, maar gewoon een stuk minder. Met deze vuistregels in de hand snap je dus ook dat je beter aardbeien uit Spanje kan eten, dan een biologische biefstuk uit Nederland!
En er is er nog een vijfde die vrij makkelijk veel vermindering van je klimaatimpact geeft: het tegengaan van verspilling.
5. Creatieve kliekjes zijn koning
Al het voedsel dat niet verbouwd, verwerkt, verpakt en vervoerd hoeft te worden is het meest klimaatvriendelijk. Denk aan: de groenten die overblijven gebruiken voor een groentesoepje, of je kliekjes invriezen voor een makkelijke avondmaaltijd uit de magnetron. Ook aardappels zijn perfect voor hergebruik, bijvoorbeeld als puree of om ze te bakken de dag erna.
“Kliekjesdag” is bij onze kinderen favoriet, want in plaats van dat ze moeten eten wat de pot schaft, mogen ze uit 3 of 4 kliekjes van die week kiezen wat ze het lekkerst vinden! Wij hebben weer een avondje gemakkelijk ‘gekookt’.
Wat past bij jou?
Als klimatariër is er een hoop leuks en lekkers mogelijk! Misschien heb je toch het gevoel dat deze vuistregels veel van je vragen. De meeste mensen zijn niet gewend bent om hier allemaal aan te denken als ze hun boodschappenmandje vullen en veel supermarkten zijn er met hun aanbod en informatie nog niet op afgestemd. De hoeveelheid informatie kan overweldigend voelen, of simpelweg niet leuk. We eten tenslotte ook gewoon wat we lekker vinden, wat we kennen en wat gemakkelijk is of sociaal geaccepteerd (bijvoorbeeld: wat je kinderen lusten!).
In de KlimaatGesprekken workshops staan we stil bij dit krachtenveld en bij wat helpt bij het veranderen van gewoontes. Heel praktisch wissel je bijvoorbeeld tips uit voor klimaatvriendelijke gerechten en lokale winkels. Ook leer je handige hulpmiddelen kennen, zoals deze app van milieucentraal. Zo kun jij op jouw manier succesvol van inzicht en idealen naar actie komen!
Wil je deelnemen aan de workshops? Meld je dan hier aan!