foto: (c) Ellen de Monchy
Toen topsporter en voedings- en leefstijltrainer Janneke van der Meulen zo’n twee jaar geleden meedeed aan de workshopreeks van KlimaatGesprekken dacht ze laaiend enthousiast: dit sluit naadloos aan bij wat ik doe! Inmiddels is ze zelf klimaatcoach, momenteel begeleidt ze online een groep.
“Misschien herken je dat wel, dat je een boek leest ofzo en dat dat de hele tijd voelt als thuiskomen”, begint Janneke. “Zo was dat voor mij. Ik werd heel erg bevestigd in de manier waarop ik dingen aanpak.”
Waarin zat ‘m die bevestiging?
“Vaak gaan we ervanuit dat we verandering teweeg kunnen brengen door kennis te verspreiden. Dat als we maar weten hoe het moet, we dat ook gaan doen. Maar het punt is: mensen weten bijvoorbeeld best wat gezonde voeding is. En toch lukt het ze niet om consequent voor gezonde voeding te kiezen. Kennis alleen is dus niet genoeg. Er is veel meer bewustzijn nodig over hoe menselijk gedrag ontstaat.
En dat vond ik zo fantastisch bij KG. Tijdens de klimaatcoachtraining leerde ik veel over de psychologie achter onze dagelijkse keuzes, en dus ook over hoe gedrag wordt gevormd. Uiteindelijk maken we bij alle keuzes bewust of onbewust de afweging: geeft die keuze me op dit moment pijn of plezier? Belangrijke vragen zijn dan: Wie wil je zijn? Hoe wil je je voelen? Welk gedrag past daarbij? Die achterliggende psychologie, de sleutel tot duurzame gedragsverandering, was een fijne bevestiging.”
Je was al trainer en je geeft lezingen over veganisme. Wat was er nieuw in je rol als klimaatcoach?
“Als je omschakelt naar een veganistische leefstijl pluk je daar een paar dagen later meteen de vruchten van. Met het klimaat is dat anders. De pijn van een veranderend klimaat voelen we niet elke dag. Dat het abnormaal warm is in Nederland, daar genieten we bijvoorbeeld eerder van dan dat we het vervelend vinden. Het is een ver-van-ons-bedshow. Dat stelt me als klimaatcoach dus voor een nieuwe uitdaging.”
Hoe ga je daarmee om?
“Vooral door het gesprek aan te gaan. Dat heb ik wel meegenomen uit de klimaatcoachtraining: hoe belangrijk dat is en hoe je dat op een goede manier doet. Wat mij trouwens ook erg aansprak, was dat je erkent dat veranderen moeilijk is en gevoelig kan liggen, maar dat je tegelijkertijd wel uitdaagt om te experimenteren met nieuw gedrag. Erkennen waar je naartoe wilt, en stilstaan bij waar je vandaan komt.”
Over dat waar je naartoe wilt: jij hebt als missie om van Nederland het eerste veganistische land maken. Dat is nogal wat!
Het is niet de vraag óf dat gaat lukken, maar wanneer. Het is de meest logische keuze voor een zo energiek mogelijk leven op een zo gezond mogelijke planeet. Eigenlijk vertaal ik simpelweg de wetenschappelijke inzichten voor gezondheid op alle fronten. Fysiek, mentaal, financieel en relationeel. En wat het gezondste is voor de mens is toevallig ook het allerbeste voor het klimaat.
We worden opgevoed met het idee dat dierlijke producten goed en gezond zijn. Maar er is al een ruime eeuw wetenschappelijke consensus over het feit dat een plantaardig dieet veel gezonder is. We weten inmiddels ook dat dierlijke producten disproportioneel belastend zijn voor het klimaat. En vergeet het dierenwelzijn niet. Als we het idee dat dierlijke producten essentieel zijn laten varen, dan zou dat het klimaat, het dierenwelzijn én onze gezondheid erg goed doen. Win-win, noem ik dat.”
Op je blog zet je hoog in en focus je vooral op het zogenaamde whole food, plant based dieet. Maar chips en een plantaardige frikandel zijn ook veganistisch. Hoe sta je daar tegenover?
“Goeie vraag. Ik ben ontzettend blij met alle vervangers die er op de markt zijn, die zijn een gigantische hulp in de transitie! Maar in mijn communicatie ben ik iets meer zwart-wit, en dat doe ik met een reden. Kijk, je kunt natuurlijk allemaal tussenstappen zetten, maar het is wel goed om het doel voor ogen te houden. Ik ga het doel niet afzwakken omdat de gemiddelde Nederlander er nog niet aan toe zou zijn. Win-win is per definitie veganistisch, maar veganistisch is niet per definitie win-win. Ook dat herken ik bij KlimaatGesprekken.”
Leg eens uit?
“Wat ik doe en wat we ook bij KG doen: we betuttelen niet. We zeggen duidelijk waar we naar op weg willen. Maar we snappen ook dat we daar niet van vandaag op morgen zijn. We zitten nou eenmaal in een bepaald systeem. Dus benoemen we de tussenstappen. We erkennen dat het lastig is om die omschakeling in één keer te maken.
Maar door te focussen op wat klimaatvriendelijker keuzes je opleveren maken we het wel veel makkelijker om stappen te zetten. En het leuke is, zodra je weet hoe het zit met bijvoorbeeld die eiwitten, kun je vol (zelf)vertrouwen supergezond en smakelijk plantaardig eten. Daar profiteert niet alleen het klimaat gigantisch van, ook je gezondheid krijgt een boost. En hoe meer rust je in je hoofd en energie je in je lijf hebt, hoe grotere inspiratie je voor je omgeving kunt zijn. Dan heb je energie over om te geven. Nóg een win!”
Wat doe je als iemand het niet met je eens is of in de weerstand schiet?
“Vragen stellen. Gelukkig ben ik van nature ontzettend nieuwsgierig naar de ander. Kijk, de meeste mensen eten dierlijke producten omdat de meeste mensen dierlijke producten eten. Het is geen kwaadaardigheid. Het is de norm. De feiten kunnen behoorlijk confronterend zijn, soms hoor je mensen bijna denken: ‘Ow, ik heb het mijn hele leven niet zo slim gedaan. Ik heb mijn eigen gezondheid onder druk gezet, het klimaat belast en veel dierenleed veroorzaakt.’ Ons hele brein is erop gemaakt om dat soort pijnlijke waarheden van ons weg te houden.
Het helpt ook om over mijn eigen ontwikkeling te vertellen en te erkennen dat veranderen niet makkelijk is. Ik ben ook niet van de ene op de andere dag klimaatneutraal gaan eten. En als topsporter kom ik er soms niet onderuit om het vliegtuig te pakken.”
Is dat iets waar je zelf ook andere keuzes in bent gaan maken?
“Ja. Ik heb, mede door de coronamaatregelen, nu al 16 maanden niet gevlogen. Daarvoor vloog ik voor werk, sport én vakanties businessclass de hele wereld over. Ik heb met mijzelf afgesproken dat ik nu alleen nog (economy) vlieg als ik een belangrijke wedstrijd heb en het echt niet anders kan oplossen. Dat probeer ik dan te compenseren door zo veel mogelijk te winnen, zodat ik een groter podium kan creëren voor de win-win methode. En als het even kan organiseer ik ter plaatse een lezing. Zo kan ik in elk geval mijn handafdruk flink vergroten.”
Op 19 januari 2021 bestond KlimaatGesprekken officieel precies vijf jaar. Daar zijn we natuurlijk hartstikke trots op! Om dat te vieren, publiceren we tijdens ons lustrumjaar onder de noemer: Uit de kraamkamer van KlimaatGesprekken een reeks vraaggesprekken. Met mensen die zich voor ons hebben ingezet en/of zich door KG hebben laten inspireren.
Meer (w)eten over Janneke? Haar blog en boeken Supersnel herstel: voeding voor succes, Eet win-win: wetenschappelijk onderbouwd en De eiwitleugen, een logisch én helpend verhaal over de gezondheid van jou, de dieren en de aarde (verschijnt 18 april) vind je hier.