tekst: Pauline de Bruin
Stress, verdriet en boosheid vanwege de klimaatcrisis, we hebben er allemaal wel eens last van, ook al ben je nog zo positief ingesteld. Is het je echt teveel, dan kan mindfulness helpen, weet voormalig klimaatcoach Harriët van der Weele uit eigen ervaring. Inmiddels heeft ze een eigen mindfulnesspraktijk, Positive by Nature, waar ze zich bij voorkeur richt op mensen met klimaatstress.
Elke dag slecht nieuws doet iets met je
Harriët: ‘Twintig jaar geleden begon ik bij Greenpeace als klimaatactivist. Ook toen was al duidelijk dat er iets moest gebeuren tegen de opwarming van de aarde. Het werk was zinvol, maar je bent elke dag bezig met slecht nieuws. Dat doet iets met je. Uit liefde voor de planeet wil je in actie komen, maar je wordt steeds geconfronteerd met ernstige feiten. Er is een beperkte hoeveelheid negatief nieuws die we aankunnen als mens, daarna gaat er uit zelfbescherming een deur dicht. Na bijna tien jaar focus op slecht nieuws, moest ik een andere manier vinden om met frustratie om te gaan. Dat werd mindfulness (*) en dat heeft mij erg geholpen.’
Op een kussen zitten
Harriët kwam beter in balans en ging voor het Aidsfonds werken, maar natuur en klimaat bleven haar passie. ‘Daar wilde ik nog steeds iets mee, maar ik had sterk behoefte aan een meer positieve benadering dan ik gewend was van de Greenpeace-campagnes. Toen kwam ik op het spoor van KlimaatGesprekken. Dat sprak me aan. Ik volgde een workshopsreeks en zag hoe waardevol het was om met gelijkgestemden in gesprek te gaan over milieu en klimaat. Ik werd zelf klimaatcoach en heb samen met Manu Busschots ook nieuwe coaches opgeleid.’
‘Mindfulness speelde nog steeds een belangrijke rol in mijn leven en ik overwoog om zelf mindfulnesstrainer te worden. Met die stap heb ik echter een tijd geworsteld. Ik dacht, de wereld staat in de hens en dan ga ik, bij wijze van spreken, mensen leren stilzitten op een kussen? Tegelijkertijd zag ik bij KlimaatGesprekken telkens hoezeer betrokken mensen tóch bijna op slot gingen uit onmacht en frustratie. Begrijpelijk, want het is zó groot wat er op ons afkomt. Maar als je in dat gevoel blijft hangen, word je somber, kom je niet in actie, ben je geen inspiratiebron voor anderen én het gaat ten koste van je eigen levensgeluk. Door mindfulness kun je leren: er ís frustratie, maar ik bén die frustratie niet. Zo gaf KlimaatGesprekken de doorslag en ben ik twee jaar geleden mijn eigen praktijk begonnen.’
Praten helpt
Vanuit die expertise heeft Harriët heel wat tips voor klimaatcoaches en anderen die zich zorgen maken. Harriët: ‘Wat alle klimaatactivisten eigenlijk willen is: de wereld redden. Het eerste wat je moet accepteren is: dat gaat je niet lukken in je eentje. Ook niet met een groep mensen van KlimaatGesprekken en zelfs de President van de VS kan in zijn uppie de wereld niet redden, al zou hij willen. Dat wérkelijk accepteren is heel waardevol. Het opent namelijk een deur om er anders mee om te gaan.’ Je kunt dan iets voor de aarde doen omdat het voor jou voelt als het juiste om te doen en niet ‘om de wereld te redden’ – want dat leidt onherroepelijk tot frustratie. ‘Als je steeds denkt, “waarom zíen mensen de klimaatcrisis niet, waarom doen ze niks?”, raak je van slag, wordt chagrijnig en mensen willen dan niet eens meer naar je luisteren.’
‘Praat erover met anderen’, vervolgt Harriët. ‘Dat helpt. Dan weet je, ik ben niet alleen, het is niet gek dat ik angstig ben. Bij Klimaatgesprekken leer je dat het heel normaal is om dit te doen. En als je er met vrienden of collega’s over wilt praten, blijf dan dicht bij jezelf. Zeg bijvoorbeeld tegen iemand die met vliegvakantie gaat: “Ik merk dat dit gesprek iets met mij doet, want ik maak me zorgen over de toekomst van onze aarde en krijg het gewoon niet meer voor elkaar om in een vliegtuig te stappen. Maak jij je zorgen over de gezondheid van onze planeet?” Zo zet je iemand zonder verwijten aan het denken.’
Prachtige patronen van een orchidee
Waar komt Harriëts eigen betrokkenheid bij de aarde vandaan? ‘Dat weet ik niet zeker, maar ik zag als kind al de schoonheid van de natuur. Als klein meisje dacht ik, “wauw!” als ik een vlinder zag en nog steeds vergaap ik me aan de prachtige patronen van een orchidee. Dat geeft me een fantastisch gevoel. In de natuur is geen ego, geen stress. Het was voor mij op jonge leeftijd al evident dat wij deel uitmaken van het delicate ecosysteem en daar genadeloos van afhankelijk zijn. De aarde geeft ons al het voedsel en grondstoffen die we nodig hebben. Dat moeten we koesteren. Dus nee, we kunnen niet ongebreideld produceren en consumeren. De resources op deze planeet zijn eindig. Daar moeten we naar leven.’ Gelukkig ziet een groeiende groep mensen dat in.
Je eigen levensgeluk
Voor iedereen die zich druk maakt over onze toekomst op een steeds warmer wordende planeet heeft Harriët dit advies: ‘Het is belangrijk dat je manieren vindt om met de klimaatcrisis aan de slag te gaan die jou een goed gevoel geven. Je bent dan constructief bezig. Je draagt zelf bij aan een groenere wereld, dat komt jouw eigen levensgeluk ten goede en zo ben je ook een inspiratie voor anderen. En ga zoveel mogelijk de natuur in. Dat is essentieel voor ons allemaal, vandaar de naam voor mijn mindfulnesspraktijk: Positive by Nature.’
Praktische oefening voor iedereen
Tenslotte nog een praktische mindfulness-oefening van Harriët, bekend als ‘de drie minuten ademruimte’. Je kunt deze doen zodra je het nodig hebt: voor of na een moeilijk gesprek, of als je van slag bent door het journaal of het laatste IPCC-rapport, bijvoorbeeld.
‘Je trekt je even terug zodat je niet gestoord wordt – de wc is prima – en gaat zitten. Je kunt je ogen sluiten als je wilt. In minuut één richt je je op de vraag: hoe is het nu met mij? Je constateert bijvoorbeeld boosheid, dat voel je aan je snelle ademhaling. Accepteer die emotie. In de tweede minuut focus je op dat prachtige anker dat we allemaal hebben: onze ademhaling. Volg je ademhaling en voel waar hij zit, hoog of laag bijvoorbeeld. Niet sturen, niks veranderen, alleen voelen. Dat brengt je in het hier en nu, want je kunt niet in het verleden of in de toekomst ademhalen. In minuut drie richt je je aandacht op je lichaam. Is er een gebied dat om verzachting vraagt, zoals een gespannen borst? Leg je hand op die plek en zeg tegen jezelf: “Met elke uitademing breng ik verzachting.” Alleen al dénken aan het woord verzachting helpt.’
Als het goed is, helpt deze oefening om weer in balans te komen, in contact met je eigen-wijsheid, noemt Harriët dat. ‘Houd er geen stopwatch bij, het gaat niet om exact drie minuten, als het maar lekker kort is. Deze oefening pas is ik nog regelmatig toe op mijzelf en ik leer hem aan mensen die naar mijn praktijk komen.’ Uiteraard kan Harriët mensen met uiteenlopende issues begeleiden, maar bij voorkeur hangt hun probleem samen met klimaatstress, de ecologische crisis, wereldproblemen. Zeer geschikt dus voor deelnemers en coaches van KlimaatGesprekken. Kan Harriët niet een keer aansluiten op een dag voor klimaatcoaches? ‘Graag!’ Staat genoteerd.
(*) Mindfulness in een notendop: een levensvorm waarbij je leert leven in aandacht, om bewust aanwezig zijn in het hier-en-nu, zonder te oordelen. Daarmee word je ook bewust van je eigen angsten en pijn, en je automatische reactie hierop. Mindfulness is een tool om een pauzeknop te vinden, zodat je keuzemogelijkheid creëert: Helpt het als ik boos word vanuit angst, of wil ik eigenlijk liever op een andere manier in actie komen? Meer weten? Kijk op https://positivebynature.nl/