tekst: Wolmet Barendregt
Klimaatverandering is zo’n complex probleem dat de moed je weleens in de schoenen zakt. Bij mij tenminste wel. Want hoe hard je je best ook doet om je voetafdruk te verkleinen en je handafdruk te vergroten, soms voelt het toch alsof je alleen kan bijdragen aan het beperken van de schade in plaats van aan de oplossing van het probleem. Daarom word ik zo blij van permacultuur.
Wat is permacultuur?
Het woord ‘permacultuur’ is een samenvoeging van de woorden ‘permanent’ en ‘(agri)cultuur’. Permacultuur is bedacht door Bill Mollison, een Australische wetenschapper, schrijver en bioloog. Het is een geïntegreerd systeem van ecologie- en milieuontwerp, bedoeld als blijvende en duurzame vorm van landbouw. Bijna al het voedsel ter wereld wordt verbouwd in de bovenste laag aarde. Helaas is de hoeveelheid vruchtbare aarde de afgelopen 150 jaar gehalveerd door monoculturen, het gebruik van grote (met fossiele brandstof aangedreven) machines en het gebruik van kunstmest. Dit leidt niet alleen tot voedselschaarste maar is ook een grote boosdoener als het gaat om klimaatverandering. Door permacultuur toe te passen in je eigen leefomgeving, je tuin bijvoorbeeld, vergroot je onder meer de biodiversiteit en help je actief mee de vruchtbare aarde te herstellen.
Tuinieren als bijdrage aan de klimaattransitie
De laatste tijd zaten we door de coronacrisis met z’n allen vaker thuis en is de interesse voor tuinieren enorm toegenomen. En met je handen in de aarde zitten is inderdaad erg rustgevend. Maar het wordt extra aantrekkelijk als je op die manier ook nog eens een bijdrage kan leveren aan de oplossing van meerdere wereldproblemen! Verlies van biodiversiteit, klimaatverandering, voedselschaarste… permacultuur werkt op alle fronten en is eigenlijk verbazingwekkend simpel.
Toedekken en kringlopen
Twee van de basisprincipes van permacultuur zijn dat je de grond altijd bedekt houdt met organische materialen en dat je werkt met kringlopen. Ikzelf ga tegenwoordig met veel plezier ook de groene bak van mijn buren ophalen om hun groenteafval op mijn composthoop te verwerken. De compost die ik hiermee maak gaat op mijn tuin waardoor al het grondleven beter gaat werken. Dit geeft dan weer meer groei van (eetbare) planten, die zowel CO2 als stikstof op kunnen nemen. En daarmee is het kringetje rond. De schoffel kan in de schuur.
Ga ook aan de slag met permacultuur ! Ik geef je alvast wat tips (ook geschikt voor mensen met minder groene vingers, zoals ikzelf).
1. Observeer
Wil je je tuin écht goed aanpakken, begin dan met observeren. Wat in de ene tuin werkt, is in een andere tuin niet per se een succes. Je wil planten neerzetten die in jouw specifieke tuin goed gedijen.
Wat komt er spontaan op? Welke planten doen het goed, welke minder? Is je tuin schaduwrijk of juist heel zonnig? Beschut of open? Ligt hij in de luwte of op de wind?
Bedenk dat de planten (‘onkruid’ of niet) die spontaan opkomen, iets zeggen over de grondlaag. Heermoes haalt met zijn diepe wortels mineralen omhoog om mineraalarme grond te verrijken, brandnetels maken de grond rul en rijp voor andere planten, zevenblad gedijt op zure grond, paardenbloemen juist op ietwat vochtige grond – de laatste drie zijn overigens eetbaar, dus doe er je voordeel mee!
2. Begin klein
Door klein te beginnen hou je sneller plezier in wat je doet, zodat je later iets groters kunt doen. En hoe meer je met de natuur meewerkt, hoe minder werk je uiteindelijk hebt. Wat is er makkelijker dan je snoeiafval in de tuin te laten liggen? Leg alles wat je snoeit gewoon tussen je planten. Door de grond te bedekken zorg je ervoor dat hij minder uitdroogt en hoef je dus minder te sproeien (belangrijk bij de hitte en droogte van de afgelopen jaren en dreigende watertekorten).
3. Neem een composthoop, wormenhotel of bokashi
Alles wat je kunt doen om je ‘afval’ te hergebruiken is winst. Begin een composthoop, een wormenhotel of een bokashi, afhankelijk van de ruimte die je hebt. Je kunt je groenafval ook gewoon in de tuin verspreiden. Onverwachte dingen die je op een composthoop kan gooien zijn koffiedrab, afgeknipt haar (handig als je door de drukte toch geen afspraak bij de kapper kan maken en je zelf aan de slag gaat), stukjes katoen, nagels. Het enige waar je mee moet uitkijken zijn uitwerpselen van mensen, katten en honden, vanwege de ziekmakers.
4. Verruil tegels voor vaste planten
Nederland telt volgens Urgenda zo’n 246km2 bestrate tuin; als we die tuinen vergroenen halen we elk jaar opnieuw extra CO2 uit de lucht. Doe mee aan het NK Tegelwippen en begin een geveltuintje, zet wat tijm of bieslook bij de achterdeur, plant een struik of boom. Lukt dat niet (drie hoog achter en alleen een balkon), dan kun je ook prima microtuinieren in potten en bakken. Ook daarmee vang je CO2 af en vergroen je je omgeving.
5. Denk win-win
Er zijn allerlei vaste, eetbare planten waar je jaar in jaar uit van kunt oogsten. Wat dacht je van asperges, artisjok, rankspinazie, eeuwig moes (een soort boerenkool)? Een appelboompje, frambozenstruik, wat aardbeienplantjes? Een pergola met een druif houdt ’s zomers de zon tegen, maar is ‘s winters kaal zodat de zon dan juist wél naar binnen schijnt. En in de herfst pluk je er de vruchten van!
6. Betrek anderen in je enthousiasme
Permacultuur gaat niet alleen over tuinieren, maar ook over het samen delen, met alles wat leeft: planten, dieren en mensen. Mijn buren zijn blij dat ik hun groenteafval kom ophalen, ik ben blij dat ik mijn composthoop kan aanvullen. Zo zorg ik tegelijk voor cohesie in de wijk.
7. Doe inspiratie op
Internet is je vriend: neem eens een kijkje op de site van Permacultuur Nederland, op het YouTube-kanaal Permacultuur Web Channel, op het blog van Yggdrasil, of de website van uitgeverij Velt. Op facebook zijn verschillende permacultuur-groepen actief.
8. Nog meer inspiratie?
Bekijk bijvoorbeeld de film The Biggest Little Farm, over een startende boerderij in Amerika, de filmpjes over het waterproject in India, de inspirerende filmpjes van Geoff Lawton over zijn project Greening the Desert, waarin hij permacultuur toepast in de woestijn, of de Tegenlicht-uitzendingen Groen Goud en Groen Goud 2. Grote projecten? Jazeker. Maar dat betekent niet dat het vergroenen van jouw vierkante metertjes er niet toe doet. Heel veel kleine stappen tellen ook op.
Veel tuinierplezier!