Ofwel: hoe jij het klimaat rondom klimaatverandering kan veranderen
Hoe oud was jij 20 jaar geleden? Zou jij die persoon -als je zou kunnen- willen beschermen? Een goed leefbare, stabiele planeet gunnen? Dan geldt dat waarschijnlijk ook voor jezelf over 20 jaar, en je kinderen voor over 20 jaar.
Zijn dit open deuren? Rationeel wel, maar jezelf echt 20 jaar jonger voorstellen, maakt het waarom van iets doen aan klimaatverandering meer voelbaar.
Want waar het psychologisch lastig is om klimaatverandering te bestrijden is het gevoelsdomein. Warm weer voelt lekkerder dan koud weer. En iemand confronteren of bevragen met zijn klimaatopvattingen voelt minder sociaal en warm dan je mond houden. En als er een storm is, dan voelt dat als de uitzondering. En als er Syrische vluchtelingen zijn, dan gaat ons eerste gevoel uit naar hun leed (en niet naar de achterliggende oorzaken van hun vluchten: namelijk klimaatverandering, migratie van platteland naar stad, etc.). En – laten we eerlijk zijn – dat stukje vlees, die warme auto, die wasdroger – voelt prettiger om te hebben, dan om te laten staan.
Tijd dus voor tips op gevoelsniveau, zodat het gevoelsklimaat rondom klimaatverandering kan veranderen. Want dat klimaatverandering gaande is, slecht is, dat we daar allemaal wat aan kunnen doen en zelfs dat dit goed is voor de economie, dat weten we nu wel allemaal.
Vijf tips richting anderen:
1. Als iemand zegt: “Wat heerlijk warm he?” Dan hoef je daar niet tegenin te gaan. Want aanval roept verdediging en strijd op. Tip 1: zet er jouw mening ‘naast’, met ‘en’. Bijvoorbeeld: ja, het is heerlijk vandaag en als we dat vaker zo hebben, dan maak ik me wel zorgen over …<wespenplaag in het voorjaar, korter ski-seizoen, wat dat voor de boeren betekent, ijsberen die meer moeten zwemmen, …kies er maar een!>
2. Als iemand zegt: “Dat helpt toch niets (bv. led lampen nemen), want die kantoren laten allemaal hun lichten aan ’s avonds. Het is een druppel op een gloeiende plaat.” Tip 2: geef niet een rationeel tegenargument, maar luister naar de gevoelsboodschap. Voer daar eens het gesprek over. Bijvoorbeeld: stoor jij je eraan dat zij niets veranderen? Ik ook! Of word je er een beetje moedeloos van hoe groot het probleem is en hoe beperkt we daar invloed op hebben? Ik ook! (en na de ik ook: en dit is hoe ik daar voor mezelf mee omga…)
3. Als je iemand uit je omgeving keuzes ziet/hoort maken die slecht zijn voor het klimaat, zoals ‘ik ga toch maar lekker die droger aanschaffen hoor, scheelt een hoop ophangwerk!”. Tip 3: probeer mensen niet te veranderen. Als je hun respect toont zullen ze eerder respect hebben voor jouw afwegingen of perspectief. Dus meegaan, en er iets aan toevoegen. Bijvoorbeeld: “Nou, ik kan me voorstellen dat dit een hoop rotwerk geeft, waar je dan straks lekker vanaf bent. Heb je een zuinig model aangeschaft? / Nog gekeken naar de elektriciteitskosten per maand? / En alle stroom voor dat apparaat: wordt die groen?
4. Als iemand uit je omgeving klimaatverandering ontkent of bagatelliseert. “Het klimaat verandert al duizenden jaren, dit is echt maar een momentopname/menselijke invloed is minimaal, etc.” Dit is helaas niet het geval volgens 97 van de 100 klimaatwetenschappers, maar daar gaat dit blog niet over. Als dat argument genoeg was geweest, was de hele stand van het debat en vooral de actie tenslotte wel anders geweest. Dus even de reactie hierop, vanuit het gevoelsdomein. Tip 4: geef aan wat het met jou doet, los van de vraag wie er gelijk heeft. Bijvoorbeeld: ja, er zijn inderdaad ook enkele wetenschappers die denken dat het meevalt. Ik hoop dat ze gelijk hebben, maar ik vind het desondanks toch pijnlijk om te horen, omdat we hier dan niet hetzelfde over voelen en het voor mij zo belangrijk is.
5. Als iemand je aanvalt op je ‘niet groen genoeg zijn.’ Gek genoeg gebeurt dit best vaak: als je dan vlees vaker laat staan, krijg je het verwijt dat je ‘niet helemaal vegetarisch bent’, of ‘dat zo’n hybride auto ook een heel vervuilende accu heeft’ of ‘dat het inzamelen van plastic ook weer veel CO2 uitstoot voor het vervoeren veroorzaakt enzovoort. Daar kunnen gevoelsmatig verschillende dingen achter zitten: iemand wil zich – door je naar beneden te halen – graag gelijkwaardig aan je voelen. Of iemand wil zijn eigen wereldbeeld/keuzes legitimeren, door te beargumenteren dat de keuze van een ander om iets te doen, eigenlijk net zo goed nietsdoen is. Of simpelweg: iemand wil graag tonen wat een scherp verstand en argumentatievermogen hij of zij heeft. En waarschijnlijk zijn er nog wel meer redenen of een combinatie mogelijk. Het gaat weer om het gevoelsniveau, daarop verbinden, beïnvloeden en effect sorteren. Tip 5: Waardeer de kritiek (en dus de ander) en grijp de kans aan om nogmaals aan te geven waarom je dit doet (en iedereen waardeert die ietsje meehelpt) Bijvoorbeeld: “Ja, het liefst zou ik willen dat ze die accu’s ook met minder kostbare grondstoffen konden maken. Als jij daarover meer te weten komt, laat het me weten, want dat wordt dan mijn tweede stap!” Of “Helemaal vlees laten staan zou nog beter zijn inderdaad, maar dat krijg ik niet voor elkaar hoor. Dus ik hoop maar dat andere dingen die ik, of anderen, doe voor het klimaat genoeg zullen zijn, of dat ze nog verder komen met duurzamere vleesindustrie.”
Nog vier tips voor jezelf:
1. Focus op kleine, concrete stappen.
Beter 1 spaarlamp vervangen door een LED lamp, dan helemaal uitvogelen of LED lampen wel beter zijn dan spaarlampen, of welke LED lampen het beste zijn, of vast blijven zitten in “ik zou alle lampen in het huis een keer moeten veranderen” (maar daar niet aan toekomen). Rationeel laat je misschien wat liggen hier en daar met deze aanpak, maar het gaat om het gevoel. De motivatie, de flow van ‘duurzaam bezig zijn’, zal een stuk sterker zijn door kleine, concrete stappen steeds waar te maken. En je leerproces groter.
2. Laat je inspireren.
Als je naar de wetenschap kijkt, dan ziet het er pessimistisch uit. Angst verlamt echter. En wat je nodig hebt is beweging, actie. Welke anderen zijn er ook mee bezig? Bedenk meer dan het afwenden van gevaar: wat gaat het voor prachtigs brengen? En voor het gevoel is het ook belangrijk dat niet alleen op wereldniveau te bedenken, maar echt op straatniveau. Een zonnepanelen delen project opstarten met de buren: wat doet dat met het sociale contact in de wijk. Hoe voelt dat?
3. Blijf leuke dingen doen, ook de niet duurzame! Misschien controversieel, maar de planeet wordt niet gered door zuurpruimen en monniken.
Een van de grootste blokkades voor duurzaamheid om volledig mainstream te worden, is dat mensen het gevoel hebben dat duurzaamheid gelijk staat aan ‘leven als een strenge en half heilige spartaan’. Dan zou het inderdaad niet voor iedereen weggelegd zijn en voor jezelf: misschien verlies je dan de motivatie om nog meer te doen, of om het zelfs vol te houden en zit je jezelf op de kop daarvoor. Dat kan nooit tot duurzame verandering leiden! Gevoelsmatig zitten wij als menselijke soort gewoon niet zo in elkaar, dan zou duurzaam leven alleen voor enkele helden weggelegd blijven. Dus: blijf leuke dingen doen en daarmee kan je natuurlijk wel blijven zoeken naar oplossingen daarvoor. Juist dat maakt je creatief. Bijvoorbeel: wij gaan zelf volgend jaar zomer met vijf mensen vliegen naar West-USA en terug (iedereen die daar kritiek op heeft, zie tip 5…). En dat compenseren we door nieuw bos aan te laten planten in Maleisië.
4. Wees de verandering die je wilt zien.
Bijvoorbeeld. Door zelf vaker met de trein te gaan, ontdek je wat er nodig is om treinreizen voor meer mensen aantrekkelijker te maken. Zijn de treinen voller, en geef je dus een impuls eraan. En ben je het levende voorbeeld voor anderen, je hoeft het dan niet tegen anderen te hebben over klimaatverandering. Je leeft het voor, als stilzwijgend voorbeeld van dat het wel kan. Dat geldt natuurlijk ook voor heel veel andere grote en kleine dingen: elektrische oplaadpaal voor de deur hebben, zonnepanelen op het dak (zichtbaar in de hele wijk!), maar ook: plastic zakje bij de bakker weigeren, tweedehands spullen kopen of verkopen. Of ’s avonds de WIFI uitzetten.
Veel plezier met deze tips! Want lol en een goed gevoel maken elke verandering, voor jezelf en anderen, makkelijker.
Als je meer meer actie, tips en inspiratie zoekt, kan je ook deelnemen aan een klimaatgesprekken groep.
Of volg onze e-course klimaatgesprekken voeren voor nog meer lastige situaties, tips en verdieping.