10 jaar geleden ging het klimaatgesprek vaak nog over voorspellingen en waarom mensen zich druk zouden moeten maken om klimaatverandering.
Nu is de uitdaging soms tegenovergesteld.
Bijna iedereen in Nederland realiseert zich dat het klimaat aan het veranderen is door toedoen van de mens. Recordwarme jaren, langere droogteperiodes, vaker en sterkere stormen en wetenschappers die vaststellen dat we al richting de 1 graden opwarming zitten. Terwijl onder de 2 graden de ‘veilige grens’ zou zijn, maar liever nog 1,5 graad.
De uitdaging is nu: hoe voer je een klimaatgesprek met iemand die zo sterk doordrongen is van klimaatverandering dat hij zegt: “Het heeft toch allemaal geen zin meer, ik ….” En dan volgt een reden waarom niet actief bijdragen aan een oplossing voor die persoon klopt. We noemen drie varianten en mogelijkheden om te reageren.
Klimaatverandering wordt zo erg dat…
- …ik alle hoop heb opgegeven. Actie is zinloos.
De valkuil hier zou zijn om het gesprek te voeren over bepaalde acties. Terwijl het eigenlijk over hoop gaat. Zonder hoop is elke actie inderdaad zinloos, in ieder geval voor het gevoel van de ander. Dus is het interessant om door te gaan op hoop. “Waardoor krijg jij hoop, of vertrouwen in iets of iemand? En wanneer niet?” En in het geval van klimaatverandering kan je eerst erkennen: “Er moet inderdaad nog heel veel, heel snel veranderen om verandering te beperken. Welke signalen geven jou zorgen, doen je de hoop verliezen?” Soms helpt dan wat andere hoopvollere feiten, zoals: “had je gehoord dat het economische omslagpunt voor hernieuwbare energie bereikt is? Dat het nu op veel plekken in de wereld goedkoper is om nieuwe energiecentrales aan te leggen met hernieuwbare energie, dan met fossiele brandstoffen?” Maar nog sterker is het om de wedervraag te stellen: “Wat zou er moeten gebeuren, of te zien moeten zijn, om wel hoop te kunnen krijgen?” (misschien wel: als ik zie dat iedereen om me heen vegetarisch gaat eten, of als we een klimaatwet krijgen) en dan als tweede vraag: “En hoe zou je daaraan kunnen bijdragen, al is het maar op een kleine manier?”
- … de chaos zo groot wordt dat je niet kan voorspellen waar je goed aan doet. De juiste actie is niet te bepalen.
Inderdaad, klimaatverandering kan grote veranderingen met zich mee brengen die allemaal ontwrichtend kunnen werken, maar hoe precies weet niemand. Dat de effecten van een nieuw klimaat onvoorspelbaarder zijn dan de omstandigheden in het huidige klimaat, zou op zich al een argument kunnen zijn om klimaatverandering te willen beperken. Het kan een goed gesprek opleveren door te vragen naar “Wat maakt een actie juist?” Zo min mogelijk fossiele brandstoffen verbruiken heeft bijvoorbeeld ook gevolgen voor gezondheid van mensen en de bewoonbaarheid van gebieden. Een goed klimaatgesprek kan ook starten bij de vraag hoe mensen andere complexe veranderingen hebben aangepakt. Bijvoorbeeld het veranderen van huis, baan of relatie, of het opvoeden van een kind. Hoe hebben zij daar toch acties in bepaald?, Op een bepaalde manier ook allemaal moeilijk te voorspellen waar je goed aan doet, en toch maken we die complexe keuzes vaak. Hoe doen we dat? Op gevoel, op levenswaarden? En hoe kun je dat vertalen naar klimaatkeuzes?
- ….ik er liever niet aan denk en mee bezig ben. Actie is te pijnlijk.
Hier zit echt een gemiste kans van veel partijen die tot nu toe over klimaatverandering hebben gesproken: de wetenschappers, media en milieuorganisaties hadden vaak 1 ding gemeen: ze brachten slecht nieuws. En dus is de associatie al snel: nadenken over wat goed is voor het klimaat, is nadenken over hoe slecht het allemaal is wat we tot nu toe deden. Is ons schuldig voelen. Terwijl nadenken over wat klimaatvriendelijk is, ook kan zijn: nadenken over wat gezonder is (eten), over wat minder stress geeft (korter reizen of minder in de file staan), nadenken over wat comfortabeler wonen is (isolatie, lagere energierekening), nadenken over wat meer geluk geeft (minder spullen, meer leren en sociale activiteiten), et cetera. Dus als je zelf, misschien wel dankzij de KlimaatGesprekkenworkshops, hebt ontdekt hoe jij klimaatvriendelijk met leuk combineert, kan je bij zo’n opmerking ook eens vragen: “Zal ik je wat dingen vertellen die klimaatvriendelijk én leuk zijn?”